Araştırma Konusunu Saptama

Araştırmanın konusunu belirleme kısa süre içinde gerçekleşmez. Bir aydan başlayıp altı aya kadar uzayan bir süreyi gerektirebilir. Araştırmacı bu süre içinde sürekli okumalı, gözlemde bulunmalı, kütüphanelerdeki tezleri incelemeli, düşünmeli, danışma ve tartışma süreci içinde bulunmalıdır. Araştırma konusunun netleşmesi ancak bu sürecin sonunda gerçekleşir. Araştırmacıya cazip gelen bir konu araştırmanın sunulacağı ana bilim dalı öğretim üyeleri veya araştırmaya sponsorluk yapacak kurum yetkilileri açısından aynı ölçüde ilgi çekici olmayabilir. Bunun için en iyi yöntem tek bir araştırma konusu değil, alternatifli üç dört araştırma konusu üzerinde durmak ve bu konuları odak grubu toplantılarında tartışarak hangisinin araştırılacağına diğer kişilerin görüşlerini de alarak karar vermektir. Araştırma konusu saptamada başvurulacak yöntemlerinden biri, muhtemel araştırma alanıyla ilgili bilimsel dergileri veya İnternet ortamındaki veri tabanlarını taramaktır. Bu tarama bilim insanına konuya nasıl yaklaşılacağına, hangi alanlarda sorun bulunduğuna ilişkin bir fikir verir.

Araştırma konusunu saptama sürecinin aşamaları :

1. Okuma.

2. Düşünme.

3. Yazma.

4. Tartışma.

Bilim insanı, araştırma konusunu seçerken kendisini; (a) ana bilim dalı, (b) bilim dalı, (c) konu, (ç) alt konu, (d) kuramsal çerçeve, (e) yapılar, (f) faktörler ve (g) göstergelerden oluşan kademeli bir düşünme ve tartışma mekanizması içinde bulur. Bu düşünme mekanizmasında sürekli olarak anahtar kavramlar ön plana çıkar. Anahtar kavramlar kuramı, yapıları veya boyutları temsil ediyor olabilir, fakat çoğunlukla yapıları temsil eder. Araştırma konusu “yapılar arasındaki ilişkilere” dayandığından araştırmacı üç dört farklı kavramsal yapı belirlemeli, bunların üzerinde düşünerek ve meslektaşlarıyla tartışarak söz konusu yapıların sayısını eğer yapısal eşitlik modelinden hareket etmiyorsa ikiye üçe düşürmeye çalışmalıdır.

Bilim insanı araştırma konusunu seçerken; niteliksel bir araştırma mı yoksa niceliksel bir araştırma mı yapacağını, araştırmayı ne kadar bir süre içinde gerçekleştirebileceğini, araştırma kapsamının coğrafi alan, sektör ve konu olarak genişliğini, danışmanın kendisine ne kadar zaman ayırabileceğini, konuyla ilgili yazının ne ölçüde zengin olduğunu, ilgili kaynaklara erişme imkânının ne ölçüde geniş olduğunu ve sektördeki işletmelerin, araştırma yapılacak hedef kitlenin kendisine ne ölçüde yardımcı olabileceğini ve araştırmanın getireceği mali yükü göz önünde bulundurmalıdır. Yüksek lisans tezlerine göre doktora tezleri için araştırma konusu bulmak bir ölçüde daha zordur. Bu tür tez araştırmalarında, konunun orijinalliğine ve yenilik getirme olgusuna daha fazla önem verilir. Bu nedenle araştırmacının daha fazla yabancı kaynaktan yararlanması gerekir. Bilim adamı, araştırma konusunu seçmeden önce bu tür yabancı kaynakları yurt dışından getirtme maddi ve mali olanağına ne ölçüde sahip olduğunu önceden belirlemelidir. Bazı araştırmalarda özel test cihazlarının kullanılması gerekli olabilir. Araştırmacı bu test cihazlarını nereden ve nasıl bulacağını, araştırma fonlarından yararlanıp yararlanamayacağını önceden araştırmalıdır. Araştırma konusunu saptama, “bir başlık bulma” olayı değildir. Araştırma konusu, araştırmaya taraf olan kişilerle ortaklaşa yapılacak çalışmalar sonucu belirlendikten sonra bu kez araştırmanın geçici başlığı belirlenir ve daha sonraki aşamada ise araştırma konusu ve geçici başlığa uygun olarak araştırma önerisi hazırlanır.

Prof. Dr. Hüner Şencan

Kaynakça : Hüner Şencan, Sosyal ve Davranışsal Bilimlerde Bilimsel Araştırma (2007), sf. 3-5